گزارش سالانه موارد نقض حقوق بشر در آزربایجان؛ صدور دست‌کم ۸۱ سال زندان و بازداشت، احضار و سرکوب صدها فعال مدنی در سال ۱۴۰۲
فعالین حرکت ملی آذربایجان و کنشگران تورک از تمامی اصناف، طبقات و لایه‌های اجتماعی ملت آزربایجان، در سال ۱۴۰۲ نیز همانند سال‌های پیشین به دلیل فعالیت مستمر در چارچوب تحقق خواست‌های ملت آذربایجان، تحت پیگرد و فشار نیروهای امنیتی قرار گرفتند و با زندان های طویل المدت، احضار به مراجع امنیتی، تهدید و بازداشت‌های فله ای روبرو شدند.
تهدید، احضار، بازداشت، زندان، تبعید، تفتیش منزل و ضبط وسایل شخصی، ضرب‌وشتم، اختلال در کسب‌وکار، بازداشت افراد شرکت کننده در تجمع‌های صنفی و… تنها بخشی از موارد نقض حقوق بشر فعالین ملی- مدنی و شهروندان تورک معترض به سیاست‌های جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۲ بود.
بر پایه پرونده‌های مستندشده توسط صفحه مذکور، محاکم جمهوری اسلامی تنها در سال ۱۴۰۲ اقدام به صدور دست‌کم ۸۰ سال و ۱۰ماه و شش روز حبس، ۷۰ ضربه شلاق و ۵۱۰ میلیون ریال جزای نقدی و ده‌ها سال مجازات تکمیلی برای فعالین مدنی در استان‌های تورک نشین کرده است.
در ابتدای گزارش لازم به تاکید است که به علت فشار نهادهای امنیتی و تهدید نزدیکان فعالین مدنی در خصوص اطلاع‌رسانی وضعیت بستگانشان به احتمال قریب به یقین آمار نقض حقوق بشر در آزربایجان به مراتب بیشتر از موارد عنوان شده در این گزارش است. اسامی ذکر شده در این گزارش نیز تنها بخش کوچکی از فشارهای اعمال شده از سوی نهادهای امنیتی- قضایی علیه فعالین ملی- مدنی آذربایجانی است،که پس از راستی‌آزمایی ثبت کند.
وضعیت حقوق بشر در شهرهای آزربایجان پس از افزایش خودآگاهی ملی و فعالیت‌های مستمر فعالین در‌جهت مطالبه حقوق‌شان و سرکوب نهادهای امنیتی به عنوان تنها راهکار پاسخ به این مطالبات هر ساله با شیب صعودی وخیم‌تر می‌شود. از دیگر سو با توجه به بحران اقتصادی حاکم بر آزربایجان و تبعیض مضاعف بر تورک‌های آذربایجانی و عدم تطابق درآمد و مخارج، اقشار و اصناف مختلف تنها راه بیان مشکلاتشان را در تجمع‌های اعتراضی یافته و با برخورد امنیتی و قضایی مواجه می شوند.
علی‌رغم پیگیری فعالین حقوق بشری آذربایجان به دلیل فشار نهادهای امنیتی به فعالین و خانواده بازداشتی‌ها، ناآگاهی خانواده بازداشت شدگان نسبت به ضرورت اطلاع‌رسانی بستگانشان و… درصد ناچیزی از نقض حقوق بشر در شهرهای آذربایجان اطلاع‌رسانی می گردد و به همین دلیل امکان اطلاع دقیق از تعداد افراد احضار و تهدید شده، بازداشتی و محکومیت‌ها دشوار شده است. در شماری از رویدادها صفحه مذکور نتوانسته است یافته‌های شفاهی خویش را به دلیل سکوت خانواده‌های بازداشت‌شدگان و اختلال چندلایه جمهوری اسلامی در اطلاع‌رسانی، مستند کند و این خود شاهدی است بر وسعت نقض حقوق بشر در آذربایجان.
از اینرو تعداد افراد بازداشت شده‌ای که اسامی آنها اطلاع رسانی شده در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن درصد کمی از حجم زیاد بازداشت‌ها و برخوردهای امنیتی میتواند باشد.
گزارشات آذنیوزتی وی به استناد از سازمان های حقوق بشری، طی پیگیری‌هایی که انجام داده توانسته اسامی ده‌ها تن از احضار شدگان، بازداشتی‌ها و افرادی که در سال ۱۴۰۲ مورد تهدید قرار گرفته را، اطلاع رسانی کند از جمله اسامی این افراد می توان به نامهای عبدالعزیز عظیمی قدیم ،آیت(یوروش) مهرعلی بیگلو، حامد یگانه پور،صالح ملاعباسی، داود شیری، حمزه ولیزاده، روح‌الله احمدی نژاد، جواد احمدزاده، علیرضا صبری، حسین امانی نادارلی، محمدرضا(آراز) امانی نادارلی، اسدالله اسدی، آرمیتا پاویر، محمد یاوری، مصطفی عوض پور، رحیم ساسانی، محمد مردی، جعفر نوری، سعدالله ساسانی، محمد علیپور، سعید مینایی، عبدالله انصاری، کریم اسماعیل زاده، مهدی نصیرزاده، ابراهیم رضایی، اسماعیل احمدی بکرآباد، امید مصطفی زاده، محمدرضا محرمی، پیمان ابراهیمی، مهرداد شیخی، زلیخا قاضی زاده، محمد شیخ الاسلامی، غلامرضا اصغری، افشین نذیری، مرتضی نورمحمدی نادارلی، علی بابایی، آراز ابراهیم نژاد، جواد سودبر، امیرحسین آقایی، محمدرضا موحد، بابک رحمتی، فرهاد حسینی، علیرضا شیردل، پژمان اسلامی، حسین آزادی، اشکان سعادت‌مهر، ابراهیم عوض زاده، امیدمحمدزاده، ناصر رزمجو، صابر حسین زاده، پرستو فریدی، میلاد جلیلی، مهرداد قادری، هادی قلیزاده، مصطفی کریمی، ابراهیم رشیدی، محمد شباهتی، سینا بندعلیزاده، مرتضی پروین، سالار طاهر افشار، ودود اسدی، باقر حاجی زاده، آیاز سیف خواه، احد سیف خواه، کمال نوری، سعید جمال زاده، عبدالله واحدی، آراز امان، طاهر نقوی، سعید دوستان، کرم مردانه، سلیمان محمدی، احسان فریدی، سیامک سیفی، میلاد زین العابدین، صمد حیدری، امین تقی زاده، امیر تقی زاده، کریم خلیلی، فیروز معینی، عسگر اکبرزاده، توحید امیرامینی، میثم جولانی، یوسف کاری، ابراهیم احمدپور، قاسم بعدی، سینا یوسفی، سعید صادقی‌فر، محمدجولانی، یاشار اکبرزاده، محمد عینی، رحمان آذرمی راد، افشین صبحی، مجید رستم نژاد، محمود دانشیان، رقیه کبیری، نگار خیاوی، وحید ابهری، سارا طوری، یوسف سلحشور، حسین رخشانی کیا، اکبر آزاد، بهنام شیخی، هاشم پناهی، شاهین برزگر، محسن ابراهیمی دینور، جعفر اکبری، یاشار حسن پور، سیما علیپور، دنیز زنوزی، علیرضا فرشی، بهزاد دشتی، جبرئیل پاکروح، فرهاد پاکروح، بهزاد عباس زاده، امیر ستاری، جعفر اسماعیل زاده، امیر بدری، مهوش نوری، زهرا فتحعلی زاده، آسئنا شعبانی، صیاد(اووچو) محمدیان و… اشاره کرد.
در سال ۱۴۰۲ نیز همانند سال‌های قبل بسیاری از والدین فرزندان تورک آذربایجانی مجبور بوده‌اند برای دریافت شناسنامه و مدارک هویتی در راهروهای ادارات ثبت احوال و دادگاه‌ها در شهرهایشان منتظر بمانند. از جمله خانواده های ایلکین، ولکان، ائل جان، هونای، دولون‌آی، دویغو، سئلین و… از مخالفت اداره ثبت احوال با صدور شناسنامه و از تلاش برای پیگیری مسئله از راه‌های قانونی خبر داده بودند. همچنین در برخی موارد کارمندان مسئول در اداره ثبت احوال به والدین نوزادانی که مصر به انتخاب اسامی تورکی بوده‌اند گفته‌اند که برای فرزندانتان اسامی «نجیب»ی انتخاب کنید و یا به اسامی بیگانه (تورکی آذربایجانی) شناسنامه نخواهیم داد. در برخی موارد گزارش‌هایی دریافت شده است که خانواده‌های زیادی بدلیل نبود امکان برای پیگیری موضوع، نبود آگاهی، هزینه‌های بالا در صورت نبود مدارک هویتی و بالطبع عدم پوشش بیمه‌های درمانی و… بالاجبار نامهای مورد تایید اداره ثبت احوال را برای فرزندانشان انتخاب کرده‌اند. همچنین در سال گذشته برخی از کودکان پس از ماه‌ها توانستند صاحب شناسنامه شوند.
«ائل‌آنا» پس از ۳ ماه و ۲۸ روز، «اورمو» و «یاغیش» نوزاد دوقلوی تبریزی پس از ۴ ماه، «ائلین» پس از ۴ ماه، «تورک‌آی» پس از ۹ ماه، «بایجان» پس از ۲ ماه، «دولون‌آی» پس از حدود یک ماه، «ایلکای» و «تورک‌آی» پس از ۱۲ ماه، «آلپ‌آسلان» پی از ۲۷ ماه، «دویغو» پس از حدود یک ماه و…توانستند برای کودکانشان با اسامی انتخابی شناسنامه دریافت کنند که تعداد قابل توجهی از کودکان مذکور پس از طی مراحل قانونی و شکایت حقوقی با همراهی وکلایی از جمله اصغر محمدی وکیل آذربایجانی و عضو کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای آذربایجان صاحب شناسنامه شدند.
در سال گذشته فشار بر فعالین دانشجویی نیز به مراتب افزایش یافته و دانشجویان با احضارهای گسترده به کمیته های انضباطی، ممنوعیت ورود به دانشگاه، تعلیق ، بازداشت و… مواجه شدند. از جمله ۱۶ تن از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز به دلیل برگزاری تجمع اعتراضی نسبت به مسمومیت دانش‌آموزان یک تا دو ترم از تحصیل محروم شدند. که از آن جمله «مهران سلیمانی»، «عرفان ربیعی»، «سینا توحیدی»، «شهین دبستانی» و «پیروز رحمان‌زاده»، هر کدام به مدت دو ترم و «علی عیسی‌پور» به مدت یک ترم به اتهام «شرکت در بلوا و آشوب» از تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی تبریز منع و حکم تعلیق دریافت کردند.
در این راستا ۱۱۵ تن از دانش‌آموختگان دانشگاه علوم پزشکی تبریز خطاب به ریاست این دانشگاه در خصوص احکام صادر شده علیه دانشجویانی که به حملات شیمیایی مدارس معترض بوده‌اند، نامهای سرگشاده منتشر کردند و تمامی احکام صادره برای دانشجویان را محکوم کرده و اعلام کردند فشار بر فرزندان ملت و همکاران آینده خود را برنمی‌تابند. پس از آن ۲۰۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز با امضای طوماری اعلام کردند که به برخورد با دانشجویان خاتمه دهید و احکام تعلیق صادره را لغو کنید که دانشجویان امضا کننده طومار با تهدید و ارعاب از سوی حراست دانشگاه مواجه شدند.
در ادامه ۸۰ تن از دانشجویان دانشگاه شهید مدنی شهر تبریز از جمله هادی ستاری به کمیته انضباطی دانشگاه احضار شدند. روز ۹ مرداد ماه ۱۴۰۲، هیأت نظارت بر تشکل‌های دانشجویی طی حکمی کلیه فعالیت‌های تشکل انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز را به مدت شش ماه از زمان ابلاغ آن متوقف کرد. تعدادی از دانشجویان دانشگاه های اورمیه از جمله نرگس فداکار و سروش اکبری اردبیلی از ورود به دانشگاه منع شدند.
در سال گذشته مسمومیت دانش‌آموزان که از چهارشنبه ۹ آذرماه ۱۴۰۱ در شهر قم کلید خورده بود ادامه پیدا کرد. در تاریخ‌های ۱۴، ۱۵، ۱۹، ۲۱، ۲۲، ۲۷، ۲۸ و ۲۹ فروردین، ۱۰ اردیبهشت و ۷ آبان ۱۴۰۲ گزارشاتی از مسمومیت دانش آموزان دختر مدارس مختلف شهرهای آزربایجان از جمله، محمدیار، اورمیه، سولدوز(نقده)، خوی و بوکان در آزربایجانی غربی، تاکستان در قزوین، شهر زنجان، موغان‌شهر(پارساآباد) و اردبیل و مدارس مختلف شهر تبریز منتشر شد و در یک مورد والدین دانش‌آموزان در یکی از مدارس زنجان با اجرای شیفت‌بندی در محدوده اطراف و داخل مدرسه اقدام به نگهبانی و حفاظت از دانش‌آموزان در مقابل حمله شیمیایی و احتمال مسمومیت دانش آموزان کردند.
در سال ۱۴۰۲ فعالیت های مدنی و میدانی فعالین آزربایجانی نسبت به سال‌های پیشین روند صعودی داشت و صدها مورد اخبار و تصاویر دیوار نویسی و گرافیتی، نصب تراکت و بنر، اعلامیه و … در جهت بازنشر مطالبات ملت آزربایجان همچون، اعتراض به خشکانده شدن دریاچه اورمیه، تحقق حقوق زنان، آزادی فعالین سیاسی، اعتراض به وضعیت معیشتی مردم، اعتراض به عدم مدیریت صحیح بحران‌های زیست محیطی، پاسداشت مولفه‌های هویتی و زبانی و… انجام شد. همچنین در مناسبت‌های مختلفی از جمله اول مهر، ۲۶ آذر سالروز سوزانده شدن کتاب‌های تورکی در سال ۱۳۲۵ توسط ارتش پهلوی و ۲ اسفند روز جهانی گرامیداشت زبان مادری، هزاران جلد کتاب تورکی در شهرهای آزربایجان از جمله تبریز ، اورمیه ، اردبیل، زنجان، کرج ، تهران و… توزیع شد.
در سال ۱۴۰۲ در اکثر تجمع های ورزشی از جمله مسابقات ورزشی در شهرهای مختلف همچون ماکو، سولدوز( نقده) خوی، عجب شیر، اردبیل، اورمیه و تبریز شعارهایی برای محکومیت اقدامات راسیستی حکومت، مطالبه حقوق ملی از شعار «آزادلیق، عدالت، میللی حوکومت» سرداده شده و بنرها و شعارهای در محکومیت اقدامات احزاب تروریستی منتسب به کوردها به نمایش درآمد.
در سال گذشته با اخبار متعدد و در برخی موارد روزانه و هفتگی تجمع های اعتراضی اصناف، کارگران، معلمان روبرو بودیم، از زنبورداران شهرستان خیاو (مشگین شهر) تا پرستاران شهر قزوین، از رانندگان کامیون کارخانه سیمان صوفیان، تا کارکنان راه آهن زنجان. دانشجویان دانشگاه هنر اسلامی شهر تبریز، پرسنل فوریت های پزشکی قزوین، خیاو و تبریز، کارگران کارخانه چرخشگر تبریز و شرکت پارا پلاستیک شهر جلفا و شرکت صنایع سلولزی بهسازان صنعت خوی و … نیز برای خواسته‌های صنفی‌شان از جمله حقوق و مزایای پایین دست به تجمع اعتراضی زدند.
همچنین بازنشستگان و معلمان شهرهای مختلف آذربایجان بارها در مقابل ساختمان‌های مرتبط دولتی شهرهای اورمیه، تبریز، اردبیل، زنجان، همدان، قزوین، اراک و… تجمع‌های هفتگی برگزار کرده و خواهان تحقق مطالباتشان شدند.
در سال گذشته برخی از فعالین ملی و مدنی آزربایجانی علی‌رغم سپری شدن بخشی از دوران محکومیتشان در زندان امکان بهره‌مندی از مرخصی را نداشتند که از آن جمله می‌توان به آقایان محمود اوجاقلو، علی رضی زاده نادارلی، اصغر فرجی و آرش جوهری در زندان اوین نام برد.
